1. Gàu là gì?
Gàu là tinh trạng da đầu thường gặp trong giai đoạn tuổi dậy thì ở bất kì giới tính nào gây khó chịu, mất tự tin. Gàu là tình trạng da tăng sinh mạn tính, không phải viêm và tái đi tái lại.
2. Nguyên nhân gây ra gàu
- Yếu tố nội sinh: do sự mất cân bằng trong quần thể nấm và vi khuẩn tại da đầu. Malassezia spp là tác nhân và đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của gàu. Khi bị gàu, mật độ Malassezia tăng gấp 1,5 đến 2 lần mức bình thường, trong khi mật độ bình thường từ 103 - 105 sinh vật/mm2. Ngoài ra, các yếu tố gen, mất cân bằng hormon, căng thẳng tâm lý, suy giảm miễn dịch, dinh dưỡng.... Các bệnh nhân suy giảm miễn dịch như ung thư, Parkinson, AIDs, xơ cứng đa ổ.... cũng thường dễ bị gàu hơn.
- Yếu tố ngoại sinh: vệ sinh cá nhân (ít gội đầu, vệ sinh), lạm dụng các sản phẩm tạo kiểu tóc, dầu gội đầu, nhuộm tóc, do ô nhiễm môi trường, khói bụi, ánh nắng mặt trời.
3. Cơ chế bệnh sinh của gàu
Cơ chế bệnh sinh của gàu bao gồm bốn yếu tố: sự tương tác giữa Malassezia với lớp sừng, xuất hiện tình trạng viêm nhẹ, tăng sinh tế bào sừng, phá vỡ hàng rào chức năng của da. Da đầu của con người rất nhạy cảm với hormon androgen và giàu bã nhờn. Sự bài tiết của tuyến bã phụ thuộc vào hormon, do đó việc mất cân bằng hormon cũng gây tăng tiết bã nhờn.
Một số loài vi khuẩn và nấm được tìm thấy ở những khu vực có nhiều tuyến bã nhờn như đầu, mặt do chúng cần môi trường lipid để phát triển. Các vi khuẩn và nấm như Malassezia, propionibacterium và staphylococcus trên da đầu ăn bã nhờn này, phá vỡ chất béo trung tính và este thành monoglyceride và axit béo tự do bao gồm cả axit oleic. Các axit béo tự do được hình thành sẽ gây phản ứng viêm kích ứng da nhẹ, dẫn đến tế bào sừng da đầu tăng sinh quá mức dẫn đến hình thành gàu.
4. Các câu hỏi thường gặp để xác định bệnh
- Bị gàu có bị đỏ da không? Gàu thường không làm da đầu đỏ trừ khi người người bệnh cào. Đỏ này là đặc điểm vủa vảy nến và thường gặp ở người viêm da tiết bả nhờn.
- Bị gàu có bị ngứa không? Gàu rất hay gây ngứa.
- Có bị tổn thương khác không? Nếu không có, thường là gàu. Nếu có ở đầu, tay, chân, lưng, có thể là vảy nến.
5. Điều trị gàu
5.1. Thuốc chống nấm
- Mục đích: tiêu diệt và làm giảm mức độ Malassezia.
- Imidazol: ngăn chặn sinh tổng hợp ergosterol, dẫn xuất sterol chính của màng tế bào nấm. Trong số tất cả các imidazole, Ketoconazole đã trở là lựa chọn đầu tiên, có hiệu quả trong điều trị gàu, viêm da dầu.
- Hydroxypyridones: cản trở sự vận chuyển tích cực của tiền chất đại phân tử thiết yếu, tính toàn vẹn của màng tế bào và quá trình hô hấp của tế bào. Ciclopirox được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các sản phẩm dầu gội.
- Kẽm pyrithione (ZPT): giảm đáng kể các bất thường về cấu trúc trong gàu, sự phong phú của quần thể Malassezia giảm, lipid trong tế bào sừng cũng giảm đi.
5.2. Chất chống viêm
Corticosteroid hoạt động thông qua tác dụng chống viêm và chống tăng sinh. Hoạt chất corticoid tại chỗ đạt nồng độ đủ để giảm phản ứng viêm mà không gây hấp thụ toàn thân.
5.3. Chất giảm bã nhờn:
Các chất giảm bã nhờn được sử dụng để kiểm soát sự tiết bã nhờn.Isotretinoin đường uống có tác dụng giảm hoạt động của tuyến bã, bình thường hóa quá trình biệt hóa của tế bào sừng có thể được sử dụng để kiểm soát tình trạng gàu.
5.4. Chất kháng khuẩn
Selenium có tác dụng kháng Malassezia, giảm tăng sinh của tế bào sừng, đồng thời có tác dụng giảm tiết bã nhờn.
5.5 Thảo dược
Một trong những biện pháp an toàn và hiệu quả nhất được ghi nhận chính là sử dụng các loại dược liệu chuẩn hóa hoặc các loại dầu gội có nguồn gốc thiên nhiên. Một số dược liệu giúp đánh bay gàu nhanh chóng và an toàn như bạch quả, bồ kết, cỏ ngũ sắc, tinh dầu hoắc hương...
6. Lời khuyên giúp bạn trị gàu hiệu quả
Để trị gàu hiệu quả tốt nhất bạn nên lưu ý một số điểm sau:
- Nước có vai trò quan trọng đối với cơ thể, đặc biệt có khả năng làm chậm quá trình tăng sinh tế bào sừng trên da đầu. Do đó, bạn hãy uống nước mỗi ngày để làm giảm sự xuất hiện của gàu.
- Cần thay đổi chế độ ăn hàng ngày bằng cách bổ sung rau xanh và trái cây rất tốt cho việc trị gàu. Bên cạnh đó, cần cung cấp những khoáng chất cần thiết cho cơ thể, nhất là kẽm (có nhiều trong đậu nành, đậu hà lan, củ cải, sò….) nhằm hạn chế tình trạng nứt da, bong tróc da.
- Chế độ sinh hoạt khoa học, vệ sinh sạch sẽ, gội đầu thường xuyên và đúng cách, không dùng chung đồ cá nhân, hạn chế lạm dụng hóa chất, thay đổi kiểu tóc, hạn chế ăn uống nhiều chất kích thích…
- Để trị gàu hiệu quả, chúng ta có thể lựa chọn các loại dầu gội trị gàu. Khi gội đầu, cần tránh gãi mạnh và hạn chế sấy tóc để ngăn ngừa sự “xuất hiện” của gàu.
7. Hạn chế điều trị
Các thành phần chống gàu kể trên có trong các sản phẩm sử dụng tại chỗ khác nhau như dầu gội, dầu dưỡng với thành phần kết hợp chất tổng hợp và tự nhiên. Các chất trị gàu tổng hợp, tá dược có thể gây tác dụng không mong muốn như khô tóc, khô da, viêm da tiếp xúc, rụng tóc, viêm nang lông.
Điều trị bằng thuốc kháng nấm, lượng Malassezia giảm, khi dừng điều trị, tình trạng gàu tái diễn, lượng Malassezia trở về như ban đầu. Người ta đưa ra giả thuyết rằng các chất chống nấm có thể không thể tiêu diệt các loại nấm men ở sâu nên phản ứng viêm tối thiểu vẫn tồn tại hoặc hoạt động chống viêm trong các chất trị gàu không đủ hiệu quả như công bố. Việc sử dụng thuốc chống nấm, chống viêm tại chỗ, các tác nhân chống bã nhờn và tiêu sừng đang nhằm vào các triệu chứng nhưng không có tác dụng để loại bỏ tận gốc nguyên nhân.
Dầu gội trị gàu và các sản phẩm tại chỗ có thể làm giảm lượng gàu tạm thời nhưng chúng không thể ngăn ngừa sự tái phát của gàu.Do đó, trên mỗi người mắc nhiều gàu da đầu, bác sỹ da liễu cần cố gắng xác định nguyên nhân, sử dụng phương pháp điều trị tiếp cận đa mục tiêu với các chất chống nấm, chống viêm và điều hòa miễn dịch nhằm kiểm soát được tình trạng gàu.
Xem thêm bài viết tại đây.
