MỤN TRỨNG CÁ VÀ HƯỚNG DẪN ĐIỀU TRỊ

bởi: Dược Sĩ Phan Thụy Tường Vy 23 Tháng 02, 2022

1. Mụn trứng cá là gì?

Mụn trứng cá là bệnh da thông thường, là sự hình thành của sẩn comedone, sẩn, mụn mủ, cục hoặc nang do tắc nghẽn và viêm của các đơn vị nang lông tuyến bã (nang lông và kèm theo tuyến bã). Mụn trứng cá thường bị ở trên mặt và thân trên. Nó thường ảnh hưởng nhiều nhất đến thanh thiếu niên. Chẩn đoán bằng khám lâm sàng. Việc điều trị dựa trên mức độ nghiêm trọng có thể dùng thuốc tại chỗ và toàn thân nhằm giảm sản sinh bã, giảm hình thành nhân mụn, giảm viêm, giảm lượng vi khuẩn và bình thường quá trình sừng hóa.

MỤN TRỨNG CÁ VÀ HƯỚNG DẪN ĐIỀU TRỊ

2. Cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá

- Do tuyến bã nhờn tăng sản xuất chất nhờn

- Quá trình sừng hoá bất thường gây bít tắc nang lông

- Do vi khuẩn Propionibacterium acnes (vi khuẩn kỵ khí thông thường) tăng sinh gây viêm

3. Phân loại

Mức độ nhẹ: mụn đầu trắng, đầu đen – comedonica
Mức độ trung bình: mụn sẩn, mụn mủ – papulopustulosa
Mức độ nặng: mụn bọc – conglobate
Sẹo cho thấy tổn thương tb-nặng trước đây

Phân loại mụn trứng cá

4. Biến chứng của mụn

Sinh lý: gây sẹo vĩnh viễn
Tâm lý: ảnh hưởng về xã hội, tâm thần và tình cảm

5. Một số thuốc có thể gây mụn

Glucocorticoid, androgen, phenytoin, lithium, isoniazid, corticotropin, cyclosporine, disulfiram, psoralen, thiourea, vitamins B2, B6, B12, azathioprine, bromides, iodides...

6. Mục tiêu điều trị

Cải thiện các tổn thương mụn, ngừa sẹo, tránh mụn mới

- Chống tiết nhiều chất bã (Isotretinoin uống, thuốc hormon)

- Chống dày sừng tăng sinh nang lông

Retinoid dạng bôi, dạng uống
Azelaic acid
Salicylic acid
Thuốc hormon

- Chống viêm

Isotretinoin uống
Tetacyclin uống
Retinoid bôi
Azelaic acid

- Chống nhiễm khuẩn

Benzoyl peroxide
Kháng sinh bôi và uống
Azelaic acid

7. Nguyên tắc điều trị

- Cần điều trị sớm ngay sau khi thấy xuất hiện mụn.

- Có thể cần ít nhất 2-3 tháng để xác định thất bại điều trị

- Retinoid bôi là lựa chọn đầu tay ở hầu hết bệnh nhân

- Benzyol peroxide hoặc kháng sinh bôi: hiệu quả trên mụn viêm vì giảm viêm do vi khuẩn Cutibacterium acnes gây ra

- Kháng sinh uống: mụn viêm từ trung bình đến nặng. Nhóm cyclin vừa kháng khuẩn vừa kháng viêm

- Kháng sinh nên dùng chung với benzoyl peroxide để giảm đề kháng kháng sinh

- Hormon: hiệu quả trên mụn trung bình đến nặng vì ức chế sản xuất androgen kích thích sản xuất bã nhờn hình thành mụn (ngay cả ở người không tăng androgen).

7.1. Thuốc bôi tại chỗ

- Rửa da và chờ khô khoảng 20 phút sau mới bôi

- Thoa lớp mỏng (cỡ hạt đầu/lần)

- Thường bôi khắp vùng bị tổn thương

- Tránh tiếp xúc mắt và miệng

- Cần có thời gian để đạt hiệu quả, thường đánh giá sau 6 tuần

- Kích ứng da thường nhiều nhất sau 2 tuần và giảm theo thời gian

7.2. Retinoid bôi

- Adapalen (Acnemine), Tretinoin (Alten), dẫn chất của vitamin A, gắn vào receptor của tế bào keratin (RAR-retinoic acid receptor và RXR-retinoid X receptor)

- Nên là lựa chọn khởi trị và điều trị duy trì ở hầu hết BN

- Tác dụng:

Làm bình thường hóa nang bị dày sừng, giảm tắc nghẽn nang lông, tiêu nhân mụn, ngăn nhân mụn mới.
Chống viêm qua cơ chế khácGiúp tăng hấp thu các thuốc dùng ngoài khác trong trị mụn.
Giúp nhanh hồi phục việc tăng sắc tố sau viêm.
Có thể dùng trong điều trị duy trì giúp giảm thời gian dùng kháng sinh

- Cách dùng:

Bôi một lần, thường vào buổi tối
Không bôi cùng lúc với benzoyl peroxide (ngoại trừ các hoạt chất mới như adapalen và dạng bào chế mới).
Bôi 1 lớp mỏng khắp mặt, da cần phải khô.
Tránh tiếp xúc mắt, mũi, niêm mạc miệng, da bị tổn thương hoặc phỏng nắng sáng...thường trong tháng đầu điều trị.

- Tác dụng không mong muốn

Thường gặp nhất là khô da, đỏ da, kích ứng da, hồng ban tróc vảy, nhạy cảm ánh.
Dạng micronized của gel tretinoin 0.05% chứa protein cá: thận trọng ở người dị ứng cá.

- Không khuyến cáo ở phụ nữ có thai.

7.3. Kháng sinh bôi

Clindamycin 2%, erythromycin 1%, sulfacetamid, dapson, benzoyl peroxide.

Tác dụng: tiêu diệt vi khuẩn, chống viêm trực tiếp thông qua ức chế sự hoá ứng động của bạch cầu trung tính.
Dạng thuốc: dung dịch tan trong cồn, gel và lotion để làm giảm kích thích da.
Thường không sử dụng đơn trị, dùng 2 lần/ngày
Tác dụng phụ: kích ứng da

7.4. Benzoyl peroxide

Tác dụng: còn có tác dụng tiêu nhân mụn
Hiệu quả rõ sau khoảng 3 tuần điều tri
Cách dùng: 2 lần/ngày, bôi tất cả vùng ảnh hưởng
Tác dụng phụ: có thêm báo cáo phản ứng quá mẫn nghiêm trọng, nên test trước khi dùng. Tẩy trắng lông/tóc và quần áo
Dạng phối hợp thuốc với KS có thể làm giảm sự đề kháng (ví dụ erythromycin 3% hay clindamycin 1% với benzoyl peroxide 5%): sử dụng 1-2 lần/ngày

7.5. Acid azelaic

Hợp chất acid dicarboxylic tự nhiên
Tác dụng: Tiêu nhân mụn, kìm khuẩn, kháng viêm, cải thiện tăng sắc số sau viêm do mụn
Dạng thuốc: cream 20%, gel 15%
Cách dùng: bôi 2 lần/ngày lên vùng da mụn và thâm
Tác dụng phụ: ngứa và cảm giác bỏng tại chỗ.
Lưu ý: có thể phối hợp các loại thuốc bôi nếu bệnh dai dẳng hay tái phát (không phối hợp các chế phẩm thuộc nhóm cyclin với retinoid).

7.6. Acid salicylic

Tác dụng: tiêu nhân, tiêu sừng (liều cao: lột nhẹ), kháng viêm nhẹ
Lựa chọn cho bệnh nhân không dùng được retinoid bôi hoặc BPO
Cách dùng: 1 lần/ngày, có thể tăng lên nếu cần
Có dạng phối hợp với BPO

7.7. Kháng sinh đường uống (Rx)

Tác dụng: chống viêm trực tiếp, hiệu quả với mụn viêm.
Có thể phối hợp thêm retinoid và benzoyl bôi
Không sử dụng cho PNCT: nhóm cyclin, trẻ < 9 tuổi (cyclin, trừ doxycyclin)

7.8. Hormon

Lựa chọn hàng 2 cho mụn viêm trung bình - nặng ở phụ nữ
Viên tránh thai phối hợp: hiệu quả với mụn viêm. Thời gian dùng thuốc từ 3-6 tháng
Ví dụ: Norgestimat/ EE, drospirenone//EE

8. Những thói quen nên thực hiện trong chăm sóc da mụn

Rửa mặt nhẹ nhàng bằng đầu ngón tay thay vì sử dụng các dụng cụ như miếng bọt biển hoặc vải thô ráp chà xát lên da. Cách chăm sóc đúng là rửa mặt nhẹ nhàng bằng nước ấm và thấm khô nhẹ nhàng bằng khăn sạch.

Để da lành tự nhiên vì việc nặn mụn không đúng cách sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng viêm, da sẽ lâu lành và tăng nguy cơ hình thành sẹo sau đó.

Bạn nên chọn các sản phẩm dịu nhẹ, không chứa alcohol hoặc dầu. Những sản phẩm dễ gây kích ứng như tẩy tế bào chết có thể làm da bị khô, đỏ và làm mụn trầm trọng hơn.

Chỉ nên rửa mặt hai lần mỗi ngày, sau khi thức dậy và trước khi đi ngủ. Rửa mặt quá nhiều lần mỗi ngày có thể làm da kích ứng và mụn trầm trọng hơn. Tình trạng tiết nhiều mồ hôi, thường gặp như khi đội nón bảo hiểm, có thể làm mụn nặng hơn, vì vậy bạn nên rửa mặt ngay khi có thể khi đổ nhiều mồ hôi.

Xem thêm bài viết tại đây.

Tags: #bệnh thường gặp, #mụn trứng cá,

MỤN TRỨNG CÁ VÀ HƯỚNG DẪN ĐIỀU TRỊ

2. Cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá

3. Phân loại

4. Biến chứng của mụn

5. Một số thuốc có thể gây mụn

6. Mục tiêu điều trị