1. Khô mắt là gì?
Khô mắt là hậu quả do mất cân bằng giữa tiết nước mắt và thoát đi của nước mắt bao gồm:
- Số lượng nước mắt tiết không đủ: Nước mắt được tiết ra từ các tuyến trong và quanh mi mắt. Tiết nước mắt sẽ giảm theo tuổi, do các bệnh tại mắt và toàn thân hoặc do tác dụng phụ của dùng thuốc. Điều kiện khí hậu như gió, thời tiết hanh khô cũng làm giảm số lượng nước mắt vì bốc hơi nước nhanh. Khi số lượng nước mắt tiết ra không đủ hoặc bốc hơi quá nhanh sẽ gây ra khô mắt.
- Chất lượng nước mắt không tốt: Màng phim nước mắt của chúng ta có 3 lớp: lớp mỡ, lớp nước và lớp nhầy. Mỗi lớp đảm nhiệm một chức năng trong việc bảo vệ và nuôi dưỡng bề mặt nhãn cầu. Lớp mỡ phẳng giúp hạn chế sự bốc hơi nước của lớp nước, trong khi lớp nhầy có chức năng dàn phẳng nước mắt trên bề mặt giác mạc. Nếu nước mắt bốc hơi quá nhanh hoặc dàn không phẳng trên giác mạc sẽ gây ra khô mắt.
2. Nguyên nhân gây khô mắt
- Tuổi: Khô mắt là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, phần lớn người>65 tuổi sẽ có vài triệu chứng của khô mắt.
- Giới tính: Nữ giới dễ bị khô mắt hơn do thay đổi hormone sau khi mang thai, sử dụng thuốc tránh thai, và thời kỳ mãn kinh.
- Do thuốc: Sử dụng các thuốc kháng histamine, thuốc chống viêm, thuốc chống tăng huyết áp và thuốc giảm đau có thể làm giảm số lượng nước mắt tiết ra. Đặc biệt là vấn đề dùng thuốc nhỏ mắt không có chỉ định của bác sỹ nhãn khoa.
- Do các bệnh lý toàn thân hoặc tại mắt: Người bị viêm khớp dạng thấp, đái tháo đường và tổn thương tuyến giáp có thể có hội chứng khô mắt. Viêm nhiễm của mi mắt, bề mặt nhãn cầu hoặc bất thường của mi mắt (lật mi, hở mi) cũng là nguyên nhân gây ra khô mắt.
- Điều kiên môi trường sống và lao động: Tiếp xúc với khói thuốc lá, nhiều gió hoặc thời tiết hanh khô sẽ làm bốc hơi của nước mắt nhanh. Khi làm việc với máy tình trong thời gian dài hoặc làm việc quá tập trung không chớp mắt thường xuyên được cũng góp phần gây khô mắt.
- Các yếu tố thuận lợi khác: Sử dụng kính tiếp xúc kéo dài là yếu tố thuận lợi gây khô mắt. Các phẫu thuật trên bề mắt kết mạc, giác mạc như phẫu thuật Lasik, phẫu thuật phaco ... có thể là nguyên nhân làm khô mắt tiến triển.
3. Triệu chứng
Các triệu chứng của mắt khô và chứng khô mắt bao gồm:
- Cảm giác bỏng rát
- Ngứa mắt
- Cảm giác đau nhức
- Nặng mắt
- Mỏi mắt
- Đau mắt
- Cảm giác khô
- Đỏ mắt
- Chứng sợ ánh sáng
- Nhìn mờ
Một triệu chứng thường gặp khác là cảm giác có dị vật — cảm giác có hạt hoặc vật hoặc chất gì đó "trong" mắt bạn. Ngoài những triệu chứng này, mắt khô có thể gây viêm và tổn thương (đôi khi là vĩnh viễn) đến bề mặt mắt. Chứng khô mắt cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả của LASIK (phẫu thuật điều trị tật khúc xạ bằng tia laser) và phẫu thuật đục thuỷ tinh thể.
4. Chẩn đoán khô mắt
Chẩn đoán khô mắt phải dựa vào khám mắt một cách toàn diện, cùng với các test xác định số lượng và chất lượng của màng phim nước mắt bao gồm:
- Khai thác bệnh sử của bệnh nhân về các triệu chứng khó chịu, các bệnh hệ thống, quá trình sử dụng thuốc trước đây đặc biệt là các thuốc nhỏ mắt, và các yếu tố môi trường sống và làm việc cũng góp phần gây ra khô mắt.
- Khám bên ngoài nhãn cầu: Các bất thường khi mi mắt hoạt động (có lật mi ra ngoài, có hở mi khi nhắm mắt ...) và tần số chớp mắt.
- Đánh giá tổn thương của mi mắt và kết giác mạc: Phải sử dụng sinh hiển vi với đèn khe và độ phóng đại lớn 10 hoặc 16 lần.
- Đánh giá sự bất thường về số lượng và chất lượng nước mắt: Cần được làm các test kiểm tra bởi các bác sỹ chuyên khoa mắt để xác định có khô mắt hay không và đưa ra lời khuyên cũng như phương pháp điều trị.
5. Các yếu tố liên quan đến chứng khô mắt
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ khô mắt. Những yếu tố này bao gồm:
- Dùng máy vi tính: Khi làm việc với máy vi tính hoặc sử dụng điện thoại thông minh hoặc thiết bị kỹ thuật số di động khác, chúng ta có xu hướng chớp mắt ít đầy đủ và ít thường xuyên hơn, điều này dẫn đến nước mắt bốc hơi nhiều hơn và làm tăng nguy cơ gặp các triệu chứng khô mắt.
- Đeo kính áp tròng: Mặc dù có thể khó xác định chính xác mức độ đóng góp của kính áp tròng vào vấn đề khô mắt nhưng sự khó chịu do khô mắt là lý do chính giải thích tại sao nhiều người ngừng đeo kính áp tròng.
- Lão hóa: Chứng khô mắt có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào, tuy nhiên, nó ngày càng trở lên phổ biến hơn ở giai đoạn sau của cuộc đời, đặc biệt là sau tuổi 50.
- Mãn kinh: Phụ nữ sau thời kỳ mãn kinh có nhiều nguy cơ bị khô mắt hơn so với đàn ông cùng độ tuổi.
- Môi trường trong nhà: Điều hòa không khí, quạt trần và hệ thống sưởi không khí cưỡng bức đều có thể làm giảm độ ẩm trong nhà và/hoặc thúc đẩy bốc hơi nước mắt, gây ra các triệu chứng khô mắt.
- Môi trường ngoài trời: Khí hậu khô và các điều kiện khô hoặc có gió làm tăng nguy cơ khô mắt.
- Bay thường xuyên: Không khí trong cabin máy bay cực kỳ khô và có thể dẫn đến các vấn đề khô mắt, đặc biệt là ở những người bay thường xuyên.
- Hút thuốc: Ngoài khô mắt, hút thuốc còn có liên quan đến các vấn đề nghiêm trọng về mắt, chẳng hạn thoái hoá điểm vàng, đục thuỷ tinh thể và viêm màng bồ đào
- Tình trạng sức khỏe: Một số bệnh toàn thân cụ thể — chẳng hạn như tiểu đường, bệnh liên quan đến tuyến giáp, bệnh luput, viêm khớp dạng thấp và hội chứng Sjogren — đều góp phần gây ra các vấn đề khô mắt.
- Thuốc: Nhiều loại thuốc kê đơn và không kê đơn — gồm cả thuốc kháng histamin, thuốc chống trầm cảm, một số loại thuốc điều trị huyết áp và thuốc tránh thai — làm tăng nguy cơ gây ra các triệu chứng khô mắt.
6. Điều trị
Bệnh khô mắt là một trong những bệnh mạn tính khó có thể điều trị khỏi hoàn toàn. Chính vì vậy cách điều trị tối ưu nhất là giữ có đôi mắt khỏe mạnh, dễ chịu và duy trì được thể lực tốt với các phương pháp như: bổ sung nước mắt nhân tạo, duy trì phim nước mắt trên bề mặt nhãn cầu làm tăng tiết nước mắt, điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu.
Ngoài ra có thể sử dụng một số phương pháp giúp duy trì nước mắt dàn đều, làm ấm giác mạc như: tập thói quen chớp mắt chậm và đều (12-18 lần/phút), tránh tiếp xúc với bụi và ánh sáng mạnh; tránh để gió thổi trực tiếp vào mắt; thường xuyên nhỏ nước mắt nhân tạo để tránh khô mắt; có một chế độ dinh dưỡng hợp lý thường xuyên bổ sung các thức ăn chứa Omega-3 và Beta-Carotene, tăng cường chất chống oxy hóa giúp tăng sức khỏe cho đôi mắt.
Xem thêm các bài viết tại đây.
